بررسی و مطالعه تطبیقی مجموعه سفال های گلابه ای منقوش رنگارنگ خزانه موسسه فرهنگی موزه های بنیاد

هم زمان با تأسیس سلسله های مستقلی مانند طاهریان و سامانیان در سرزمین های شرقی جهان اسلام، نوآوری ها و تحولات قابل توجهی در هنر این مناطق نیز پدید آمد. مهم ترین سهم هنرمندان سامانی در ساخت سفال های اسلامی ابداع و تکامل سفال های گلابه ای منقوش است. شواهد باستان شناسی مناطق وسیعی شامل؛ آسیای مرکزی، خراسان بزرگ، سیستان، بخشی از سواحل جنوبی دریای خزر و کرمان را به عنوان محدوده ی گسترش سفال گلابه ای منقوش معرفی می کنند. در این پژوهش به مطالعه تطبیقی چهل عدد از نمونه سفال های گلابه ای منقوش رنگارنگ خزانه موسسه فرهنگی موزه های بنیاد با هدف شناسایی و طبقه بندی نقوش، گاهنگاری نسبی و تعیین مراکز احتمالی ساخت، پرداخته شده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی/تطبیقی و گردآوری اطلاعات به روش میدانی/اسنادی انجام شده است. سفالینه های گلابه ای مورد مطالعه در این پژوهش دارای دو گونه تزئینی متفاوت (سفال گلابه ای منقوش روی زمینه نخودی و سفال گلابه ای منقوش رنگارنگ روی زمینه سفید) هستند، که با الگوهای تزئینی متنوع شامل: نقوش تجریدی، هندسی، گیاهی، حیوانی، انسانی، شبه کتیبه تزئین شده-اند. تولید این سفالینه ها احتمالا در سده ی سوم ه.ق آغاز شده، در سده ی چهارم به اوج رسیده و در سده پنجم کاهش پیدا کرده است. هم چنین به نظر می رسد، مناطق شمال(احتمالا ساری) و شمال شرق ایران (نیشابور یا سمرقند) مراکز احتمالی ساخت سفال های بررسی شده، بوده است.